Navigatie was lange tijd een schoolvak op zeevaartscholen. Columbus leerde het. Hij wilde met die kennis een westelijke route verkennen, naar Azië. Hij zette voet aan wal in wat later Amerika genoemd werd. Toen Columbus terugkwam dacht men nog dat hij een nieuwe route naar Indië had gevonden. Een anekdote vermeldt dat hem voorgehouden werd dat iedereen die route wel had kunnen vinden, waarop hij het gezelschap vroeg een ei rechtop te zetten. Dat lukte niemand. Columbus tikte het ei op tafel en zette het daarna rechtop…
In het land van passend onderwijs hebben we op de horizon van 2035 de stip gezet van inclusief onderwijs. In 1994 ratificeerde Nederland, met Jo Ritzen op OCW, de UNESCO-verklaring van Salamanca. Het verplichtte alle landen volledige onderwijskansen te bieden aan kinderen met een handicap. Er staat o.a. – dat allen met speciale onderwijsbehoeften toegang moeten hebben tot reguliere scholen welke hen opnemen in een kindgericht pedagogisch klimaat dat in staat is aan hun behoeften tegemoet te komen; – dat reguliere scholen met deze inclusieve inslag het meest effectief zijn in het bestrijden van discriminerende opvattingen, in het creëren van een open gemeenschap, in het bouwen aan een inclusieve maatschappij en het bereiken van onderwijs voor iedereen. Bovendien voorzien zij in effectief onderwijs voor de meerderheid (zonder speciale behoeften) en verbeteren zij de doelmatigheid van het gehele onderwijssysteem. De vertaling is van vele jaren later.
En de uitwerking? Er zijn voorbeelden van waar het al aardig die kant op gaat. Maar over het algemeen is er nog een lange weg te gaan. Uit de evaluatie passend onderwijs (2020) kwam als vervolgrichting een serie basisversterkende verbetermaatregelen en een doorontwikkeling naar inclusief onderwijs, of inclusiever onderwijs. Na het benoemen van de stip als richting volgt dan de speurtocht: hoe komen we daar? En wie zijn “we”? Alle jeugd- en onderwijs-gerelateerde partijen en organisaties vormden een impulsoverleg. Uit droombeelden kwam een “routekaart naar inclusief” tevoorschijn. En van daaruit is bedacht wat er aan activiteiten nodig is op school, regionaal en landelijk niveau om het droombeeld waar te kunnen maken. En nu, anno najaar 2022, moet duidelijk worden welke partijen wááronder hun schouders gaan zetten om van plan naar uitvoering te komen. Navigeren. Route bepalen. Weten waar je wil uitkomen. Doen wat werkt. Op reis gaan. En dan ontdekken dat je in een andere wereld terecht bent gekomen dan je tevoren dacht. Zet het inclusiviteits-ei rechtop. Er gaat een wereld voor je open.
